اصول و مبانی خودسازی و تهذیب نفس
برای هر کار مهمی لازم است که انسان اول قواعد، لوازم، شرایط و مبانی آن کار را یاد بگیرد تا از افراط و تفریط یا جابجایی اصول و فروع و دیگر اقدامات اشتباه جلوگیری شود و شناخت درست باعث حرکت درست شود.
در خودسازی و تهذیب نفس هم این مسئله مهم است که با شناخت درست راه را طی کنیم تا کارهای بدون تجربه و دانش باعث حرکت اشتباه نشود. اگر راهی اشتباه رفته شود نتیجه اش دوری از مقصد است.
اصول مهم در خودسازی و تهذیب نفس
شناخت نفس و نیروهای نفس
دوست عزیز! باید به خوبی بدانی که نفس چیست و چگونه است؟ و نیروهای نفس چه هستند و چه فایده و کارکردی دارند؟ حد افراط و تفریط نیروهای نفس را باید بدانی تا بتوانی نفس را مهار و حد افراط و تفریط آن را کنترل کنی تا مرتکب گناه و معصیت نشود.
بدون شناخت نفس و نیروهای نفس تهذیب و تزکیه نفس ممکن نیست.
تقدم رفع گناه و رذائل بر کسب فضائل
دوستان عزیز! آنچه از مضمون روایات برآمده و توصیه علمای اخلاق نیز می‌باشد این است که برطرف کردن عیب و گناهان مقدم و ارجح بر انجام عبادات و مستحبات می‌باشد.
هرچه عبادت و اعمال انجام شود اما اگر قدرت بر ترک گناه نباشد، به سبب ارتکاب گناه آثار کارهای خیر و عبادات از بین می رود.
مثلا ورزشکاری را در نظر بگیرید که میخواهد قهرمان کشوری شود اما مبتلا به سیگار و مواد مخدر شده است. این ورزشکار هر چه تمرین کند تا زمانیکه سیگار و مواد مخدر را واقعا ترک نکند زحمات و تمریناتش هدر می رود و نمی تواند موفقیت لازم را به دست آورد.
با اینکه مستحبات و اذکار در توجه و نورانیت دل و قوت نفس مؤثر است، اما در برنامه مراقبه و محاسبه خود حتما ترک گناهان و عیوب را در اولویت قرار دهید.
شروع از کم و اجتناب از بار بزرگ برداشتن
نفس انسان به گونه‌ای است که از زیر بار سنگین عبادات و تکالیف شرعیه و مراقبات اخلاقیه تاب نمی‌آورد و در صورت افراط در امور عبادی و مراقبات اخلاقی حتما طغیان میکند و علاوه بر از دست دادن آنچه کسب کرده است، باعث تفریط شدید و حتی بیزاری و انکار روش گذشته خواهد شد.
لذا توصیه جدی به علاقمندان خودسازی و امور معنوی داریم این است که حتما برنامه های مراقبات خود را از امور مهم و البته کم شروع کنند و پس از اینکه یک یا دو عمل به قوام و قدرت و عادت در نفس تبدیل شد به سراغ اعمال و مراقبات بعدی بروند.
این سیر گام به گام و از کم به زیاد قطعا نتیجه بهتری دارد.
اهتمام جدی به دستورالعمل چهارگانه مشارطه مراقبه محاسبه معاقبه
این دستور از مهمترین و مؤثرترین دستورالعمل های معنوی در اخلاق و عرفان است که به کارگیری صحیح آن باعث تحولات خوب در اخلاق، گفتار، رفتار، ترک عادت‌های بد و ایجاد عادت‌های خوب می‌شود.
این دستورالعمل کیفیت و نکات مخصوصی دارد که در بخش زیر می‌توانید مشاهده و مطالعه کنید
داشتن استاد اخلاق با شرایط واقعی تهذیب
داشتن یک استاد اخلاق مهذب و اهل اشراف بر نفوس در تهذیب نفس خیلی مؤثر است.
استفاده از کتب اخلاقی، صوت و مواعظ بزرگان، احوال و نکات فرمایشات بزرگان مفید است، اما تحت نظر یک استاد مهذب اثر دیگری دارد که در کتب و صوت و … نیست.
دقت شود که هر کسی صحبت اخلاقی عرفانی میکند و یا شرح حال بزرگان را می‌گوید صلاحیت استادی ندارد، و حتما درباره اساتید اخلاق تحقیق دقیق شود.
در آینده در این مورد توضیحات بیشتری ارائه خواهد شد.
اصلاح مزاج و برنامه تهذیب مناسب مزاج
مزاج بدنی و اخلاقی در رفتار و اخلاق و حتی رذائل و فضائل مؤثر است، لذا مزاج شناسی با رویکرد اخلاقی و رفتاری در تهذیب نفس مؤثر است.
عدم شناخت از مزاج ممکن است باعث زحمت بیشتر و هدر رفتن برخی تلاش ها برای خودسازی شود.
تعدیل مزاج و رفع سوء مزاج به تسریع و تسهیل تهذیب نفس منجر می شود.
در این زمینه در آینده مطلب یا کارگاه آموزشی توسط مرکز آموزش محاسبه ارائه خواهد شد.